Lừa đảo Uber Eats ở Nhật: Cạm bẫy “mua bán account” và cái kết đắng cho người lao động bất hợp pháp
Chào các bạn, chắc hẳn nhiều người trong chúng ta đã quá quen thuộc với dịch vụ giao đồ ăn tiện lợi rồi phải không? Ở Nhật Bản, bên cạnh “ông lớn” Demaekan, thì Uber Eats cũng là một cái tên rất “hot”, và ngày càng có nhiều anh chị em người nước ngoài mình tham gia vào đội ngũ giao hàng của họ. Nghe thì có vẻ là một công việc linh hoạt, dễ kiếm thêm thu nhập. Nhưng các bạn ơi, đằng sau đó cũng tiềm ẩn không ít rủi ro, đặc biệt là với những ai đang cố gắng “lách luật” để có được một “chân” giao hàng. Hôm nay, mình muốn chia sẻ về tình trạng lừa đảo và những rắc rối pháp lý mà không ít người đã vướng phải, để mọi người cùng cảnh giác nhé.
“Mua bán account” Uber Eats: Chiêu trò lừa đảo nhắm vào người lao động chui
Câu chuyện của Dũng (tên đã được thay đổi), một thực tập sinh kỹ năng ở tỉnh Kanagawa, là một ví dụ điển hình. Mùa hè năm 2020, Dũng và một người bạn làm cùng đã quyết định bỏ trốn khỏi công ty. Họ tìm đến Chiến (cũng là tên giả), một người bạn cùng công ty phái cử ở Việt Nam đã bỏ trốn trước đó, và sống chung trong một căn hộ ở Tokyo. Căn hộ này thực chất là do một du học sinh người Việt thuê, rồi cho các thực tập sinh bỏ trốn ở ké để kiếm thêm.
Thấy Chiến làm nhân viên giao hàng cho Uber Eats, Dũng và bạn mình cũng nảy ra ý định thử sức. Nhưng vấn đề là, để trở thành nhân viên giao hàng chính thức, bạn phải đăng ký với công ty Uber Eats và tạo một tài khoản (Account). Tài khoản này dùng để đăng nhập vào trang riêng của nhân viên và nhận việc. Mà muốn đăng ký được, thì lại cần phải có thẻ lưu trú hợp lệ. Khổ nỗi, thực tập sinh kỹ năng như Dũng thì không được phép làm công việc nào khác ngoài nơi đã được chỉ định, nên không thể dùng thẻ lưu trú của mình để đăng ký.
Thế là, một “thị trường ngầm” mua bán tài khoản nhân viên giao hàng Uber Eats đã hình thành trong cộng đồng người Việt mình. Qua lời giới thiệu của Chiến, Dũng và bạn đã gặp hai người Việt tự xưng là “du học sinh”. Mỗi người đã phải trả 10 vạn yên (khoảng hơn 20 triệu đồng!) để mua lại tài khoản của họ. Lúc giao dịch, khi thử đăng nhập thì đúng là vào được trang dành cho nhân viên. Tưởng ngon ăn!
Ai dè, ngay ngày hôm sau, khi Dũng hí hửng định đi làm thật, thì ôi thôi, không thể đăng nhập được nữa. Tài khoản đó đã bị xóa! Không chỉ Dũng, tài khoản của bạn Dũng và cả Chiến cũng “bay màu”. Họ cố gắng liên lạc với hai “du học sinh” kia thì đã “ngoài vùng phủ sóng”.
Dũng đã trở thành nạn nhân của một vụ lừa đảo bán tài khoản trắng trợn. May mắn là sau đó, bằng cách nào đó, Dũng đã tìm lại được một trong hai kẻ lừa đảo và lấy lại được một phần tiền. Nhưng rồi kẻ đó cũng biến mất, số tiền còn lại coi như mất trắng. Đắng lòng thật sự!
Cái giá của việc “lách luật”: Bị cảnh sát bắt giữ và trục xuất
Không chỉ dừng lại ở việc bị lừa tiền, nhiều người còn phải đối mặt với những hậu quả pháp lý nặng nề hơn.
Tháng 1 năm 2021, cảnh sát tỉnh Osaka đã khởi tố một người đàn ông Việt Nam sống ở thành phố Osaka vì tội sử dụng ảnh thẻ lưu trú của người khác để đăng ký làm nhân viên giao hàng cho Uber Eats. Trước đó, vào tháng 10 năm 2020, trong lúc đang làm việc cho Uber Eats, anh này bị cảnh sát kiểm tra. Vì chỉ có thẻ lưu trú đã hết hạn, anh ta bị tình nghi vi phạm Luật quản lý xuất nhập cảnh và tị nạn (cụ thể là ở lại bất hợp pháp – overstay) và bị bắt giữ ngay sau đó.
Kết cục, người đàn ông này bị kết án 2 năm tù giam, hưởng 3 năm tù treo vì vi phạm Luật quản lý xuất nhập cảnh và tị nạn. Dù mỗi tháng kiếm được khoảng 15 vạn yên từ việc giao hàng, nhưng cuối cùng anh ta vẫn bị cưỡng chế trục xuất về nước.
Được biết, người này cũng từng là một thực tập sinh kỹ năng. Anh ta đã bỏ trốn khỏi nơi thực tập vào năm 2019 và sống cuộc sống lao động bất hợp pháp. Do ảnh hưởng của dịch COVID-19, việc tìm kiếm việc làm thêm trở nên khó khăn, nên anh ta đã liều mình đăng ký làm nhân viên giao hàng Uber Eats bằng thẻ lưu trú của người khác. Một quyết định sai lầm đã phải trả giá quá đắt!
Vài lời nhắn nhủ: Đừng để “miếng mồi ngon” thành “cạm bẫy”
Các bạn ơi, mình biết cuộc sống ở Nhật đôi khi không dễ dàng, nhất là với những ai đang trong tình thế khó khăn. Nhưng dù thế nào đi nữa, cũng đừng chọn con đường bất hợp pháp.
Từ cuối năm 2020, Uber Eats đã siết chặt quy trình đăng ký nhân viên giao hàng. Thay vì chỉ đăng ký online, giờ đây ứng viên phải qua phỏng vấn trực tiếp và làm thủ tục tại các văn phòng ở Tokyo, Osaka và sau đó là các tỉnh khác.
Nhiều kẻ xấu vẫn đang rao bán thẻ lưu trú giả trên Facebook để phục vụ cho việc làm thêm bất hợp pháp. Nhưng các bạn nên biết rằng, gần đây Cục Quản lý Xuất nhập cảnh đã có ứng dụng miễn phí giúp kiểm tra tính xác thực của thẻ lưu trú. Chỉ cần nhập thông tin thẻ vào là biết ngay thật giả. Vì vậy, “đất diễn” cho thẻ giả ngày càng bị thu hẹp.
Rõ ràng, dù bạn có bỏ trốn, ở lại bất hợp pháp hay lao động chui, thì việc kiếm tiền cũng ngày càng trở nên khó khăn và đầy rủi ro.
Lời khuyên chân thành của mình dành cho các bạn thực tập sinh kỹ năng và du học sinh là:
① Cố gắng sang Nhật với số tiền vay nợ ít nhất có thể. Điều này sẽ giảm bớt áp lực tài chính cho các bạn.
② Trước khi nghĩ đến việc bỏ trốn hay lao động bất hợp pháp, hãy tìm đến các tổ chức tư vấn và hỗ trợ. Họ có thể giúp bạn tìm ra giải pháp cho những khó khăn bạn đang gặp phải một cách hợp pháp và an toàn.
Khi khó khăn, đừng ngần ngại tìm sự giúp đỡ ở những địa chỉ uy tín sau:
Nếu bạn đang gặp phải những vấn đề nan giải, đừng giữ trong lòng một mình. Hãy tìm đến sự trợ giúp nhé:
Hiệp hội thực tập kỹ năng quốc tế (OTIT)
Nếu bạn là thực tập sinh kỹ năng và gặp vấn đề với nghiệp đoàn hoặc công ty tiếp nhận mà không được giải quyết thỏa đáng, đây là nơi đầu tiên bạn nên liên hệ. Bạn có thể gửi yêu cầu tư vấn bằng tiếng Việt qua website của Hiệp hội, hoặc gọi điện thoại miễn phí (0120-250-168).
Nếu có thể, hãy đến trực tiếp văn phòng của OTIT. Nhớ photo thẻ lưu trú và viết sẵn những khó khăn, bức xúc của mình ra giấy để trình bày được rõ ràng hơn. Nếu cần, OTIT cũng có thể hỗ trợ phiên dịch viên.
Cục kiểm tra tiêu chuẩn lao động (Roudou Kijun Kantokusho)
Dù bạn là thực tập sinh hay du học sinh, nếu gặp các vấn đề liên quan đến lao động như không được trả lương làm thêm giờ, hãy tìm đến Cục kiểm tra tiêu chuẩn lao động. Họ có hỗ trợ tư vấn cho người nước ngoài, và bạn có thể trình bày vấn đề bằng tiếng Việt. Hãy chuẩn bị đơn trình bày (ghi rõ tiêu đề là “申告書” – Shinkokusho), tên, ngày tháng và ký tên, rồi mang đến nộp.
Các tổ chức phi chính phủ giàu kinh nghiệm
Nếu đã thử liên hệ với các cơ quan nhà nước mà vấn đề vẫn chưa được giải quyết, hoặc bạn cảm thấy khó tự mình xin tư vấn, thì các tổ chức phi chính phủ (NPO) có thể là một lựa chọn tốt. Họ có nhiều kinh nghiệm hỗ trợ người nước ngoài gặp khó khăn. Một số tổ chức bạn có thể tham khảo:
- Hỗ trợ thực tập sinh người nước ngoài (外国人実習生支援 – Facebook): Chuyên về các vấn đề lao động, tuyển dụng, đời sống, tư cách lưu trú của thực tập sinh kỹ năng.
- Hội hỗ trợ cộng sinh Việt Nhật (Viet Nhat Tomoiki Shien Kai): Hỗ trợ toàn diện các vấn đề về lao động, tuyển dụng, đời sống, việc làm, tư cách lưu trú cho người Việt nói chung (du học sinh, thực tập sinh…).
- Liên đoàn lao động Gifu Chi nhánh người nước ngoài số 2: Ông 甄凱 (Kenkai) trưởng chi nhánh (090・8496・9668 – tiếng Nhật) có thể tư vấn các vấn đề liên quan đến lao động, tuyển dụng, tư cách lưu trú cho mọi đối tượng lao động người nước ngoài.
Các đoàn thể và hội nhóm người Việt
Đừng quên rằng cộng đồng người Việt mình ở Nhật cũng có những tổ chức, hội nhóm luôn sẵn lòng giúp đỡ:
- Hội người Việt Nam tại Nhật Bản (VAIJ): Có hotline tư vấn về đời sống, y tế, sức khỏe (050-6874-8385).
- Hội người Việt tại Sendai (SenTVA)
- Hội người Việt tại Ibaraki
Hãy nhớ rằng, luôn có những người sẵn sàng lắng nghe và giúp đỡ bạn. Đừng chọn con đường sai lầm chỉ vì thiếu thông tin hoặc quá tuyệt vọng. Chúc các bạn luôn vững vàng và an toàn trên đất Nhật!
